LỚP CHUYÊN TOÁN NGHÊ AN KHÓA 1968-1971

1. GIỚI THIỆU CHUNG

Ban đầu lớp gồm 28 học sình lớp 8 của các trường cấp 3 tại các huyện được Ty Giáo dục Nghệ An tuyển chọn tập trung về Trường cấp 3 Yên Thành 2 vào khoảng giữa tháng 10 năm 1968. Do Mỹ vẫn còn ném bom đánh phá từ vĩ tuyến 19 trở vào nên Ty Giáo dục Nghệ An gửi lớp vào Trường cấp 3 Yên Thành 2 và được gọi là lớp 8D. Sau một tháng một bạn người Diễn Châu xin được trở về nhà học lại lớp thường vì lý do cá nhân, vì vậy sỹ số của lớp chỉ còn 27 học sinh.

Trường cấp 3 Yên Thành 2 đóng ở Xóm Chọ Bùi, xã Bắc Thành. Học sinh của lớp được nhà trường gửi ăn, ở cùng các gia đình ở Xóm Trại Xanh, cách Trường chừng 01 cây số đi vòng quanh chân mấy quả đồi. Gia đình nào rộng rãi, khá giả thì nhân 2 học sinh, còn lại phần lớn ở ghép 1 người.

Vì là lớp đặc biệt nên ngoài thầy dạy toán chuyên trách kiêm chủ nhiệm, Ty Giáo Dục còn biên chế riêng cho lớp 2 giáo viên dạy ngoại ngữ, thầy Đào Văn Bảo dạy Nga văn và thầy Huấn dạy Trung văn. (Vì sợ quá tải cho học sinh không theo được nên Ty đã quyết định chỉ phải học Nga văn). Ngoài môn Toán và Ngoại ngữ, các môn khác đều do các thầy, cô của Trường cấp 3 Yên Thành 2 lên lớp.

Thầy dạy toán kiêm chủ nhiệm của lớp là 2 giáo viên giàu kinh nghiệm và nhiệt tình với học trò. Thầy chủ nhiệm lớp 8D ở Trường cấp 3 Yên Thành 2 là thầy Lê Anh Tề quê Hà Tĩnh. Vi thày Lê Anh Tề được Ty Giáo dục Nghệ An điều động nhận công tác mới nên thầy Nguyễn Duy Tịnh quê Quảng Bình đã tiếp tục dạy toán lớp khóa này khi lớp chuyển về Trường cấp 3 Đô Lương 2 ở xã Lam Sơn, huyện Đô Lương theo chủ trương dồn cả 3 lớp 8,9,10 chuyên toán vào một điểm trường.

Phần dưới đây chúng tôi muốn giới thiệu sơ bộ những nét kỷ yếu cơ bản của các thầy đã gắn bó với lớp chúng tôi và của các thành viên lớp chúng tôi trên bước đường trang bị kiến thức và quá trình trải nghiệm cuộc sống, trưởng thành trong sự nghiệp cho đến khi nghỉ chế độ sau khi rời mái trường chuyên toán..

1. NHỮNG KÝ ỨC KHÓ QUÊN

LỚP 8D – CẤP 3 YÊN THÀNH 2

Thầy Lê Anh Tề là thầy dạy toán đồng thời là thầy chủ nhiệm lớp 8D.Thầy dong dỏng cao, hơi gầy, trắng trẻo và khá đẹp trai, tuổi độ khoảng gần 40, tính thầy hiền lành. Thầy đối xử với chúng tôi rất tốt, lo toan từ chỗ ăn, chỗ ở cho chúng tôi.

Thầy chỉ dạy cho chúng tôi một năm nhưng đã để lại một ký ức không bao giờ phai nhạt về người thầy mẫu mực, về sự tận tuỵ với nghề dạy và tình thương yêu đối với học trò, nhân cách trong sáng mà chúng tôi giữ mãi trong ký ức.

Khi chúng tôi chuyển lên học lớp 9 ở trường cấp 3 Đô Lương 2 thì thầy được chuyển về làm Hiệu trưởng Trường bồi dưỡng giáo viên của tỉnh, đóng tại huyện Diễn Châu.

Năm 1971, sau khi thi đại học (hồi ấy thi tập trung toàn tỉnh, tổ chức ở huyện Diễn Châu), một nhóm trong chúng tôi đến thăm thầy, thầy rất vui mừng và chúc cho chúng tôi sẽ có một tương lai tươi đẹp chờ đón. Đấy là lần gặp cuối thời học sinh, cho tới năm 2001 (sau 30 năm) mới gặp lại thầy trong lần họp lớp đầu tiên của chúng tôi, được tổ chức tại thành phố Vinh quê hương.

Thầy là người dõi theo từng bước tiến bộ trong đời của mỗi chúng tôi, và chúng tôi cũng luôn nhớ về người thầy rất đỗi thân thương và đáng kính trọng ấy.

Yên thành là mẹ là cha

Muốn ăn cơm trắng thì ra Yên Thành

Đó là câu ca dao mà chúng tôi thường xuyên nghe các ông các bà chủ nhà Yên thành nói , hát đối với nhau.

Tất cả chúng tôi ở trọ trong nhà dân thuộc xóm Trại Xanh. Người dân ở đây rất tốt, chúng tôi được ăn cùng với họ. Chủ nhà ăn gì chúng tôi ăn thứ đó, cơm gạo mới xát ăn thơm ngon, ngậy mùi gạo mới, rau mới hái trong vườn, thức ăn họ kiếm được gì chúng tôi ăn nấy.

Tiêu chuẩn của mỗi học sinh lớp toán đặc biệt được nhận 9,5 đồng mỗi tháng, 15 kg gạo (hoặc quy ra gạo mà nhận loại lương thực khác). Tiền mua gạo nằm trong 9,5 đồng, gạo hồi đó là 4 hào một kg, riêng tiền gạo đã là hết 6 đồng. Chúng tôi chuyển tiêu chuẩn của mình cho họ. Hình như ngay cả việc này chúng tôi cũng không phải làm gì cả mà có nhà trường làm hộ.Sau này dù có đi đâu chúng tôi vẫn luôn nhớ tới hương vị những bữa cơm ngon lành, dân dã trong nhà dân ở xóm Trại xanh, Bắc thành , Nghệ an. Để kỷ niệm năm học này bạn Phan Độc Lập đã sáng tác một bài thơ đầy cảm xúc, phản anh khá đầy đủ cuộc sống năm đầu xa nhà của chúng tôi.

CHUYỂN TRƯỜNG

Lớp tôi vừa chuyển tới Đô Lương,

Ba lô, chăn, chiếu lại lên đường,

Xa thầy, xa bạn, xa trường cũ,

Cất bước mang theo nỗi nhớ thương.

Nhớ từng buổi học thầy Tề dạy,

Toán hình, toán đại giải ra sao,

Nhớ khi gặp phải bài toán khó,

Vò đầu, bóp trán mãi chẳng ra.

Nhớ lúc mải mê trên sân bóng,

Thầy trò nhầm lẫn gọi mày, tao.

Nhớ buổi chia tay đầy bịn rịn,

Tình nghĩa thầy trò quyến luyến sao.

Nhớ con đường nhỏ men chân núi,

Từ xóm Trại Xanh đến giảng đường.

Nhớ từng giếng nước bên bờ suối,

Một buổi vài lần lấy nước ăn.

Nhớ bữa cơm thường cùng gia chủ,

Gạo trắng chiêm trăng dậy mùi thơm,

Bữa cơm đạm bạc sao ngon thế,

Vài ngọn khoai lang, nhút, quả cà.

Nhớ những đêm đông dài rét buốt,

Chui vào bao tải, đắp thêm chăn .

Nhờ từng buổi tối xua muỗi đốt,

Bên ngọn đèn dầu, giải toán căn.

Nhớ nước nông giang kênh thủy lợi,

Mỗi tuần đôi buổi tắm vệ sinh.

Nhớ khi dạy thêm con gia chủ,

Được bồi dưỡng bằng bánh sắn tinh.

Nhớ cánh đồng vàng, mùa lúa chín,

Rặng tre lảnh lót tiếng chim ca,

Rừng cây xanh biếc rì rào gió,

Tình cảm người dân, quý vô cùng.

Nhớ cô thôn nữ nhà hàng xóm,

Mỗi buổi học về lại ngó sang,

Lớp tám xa nhà, mười lăm tuổi,

Đã biết xao lòng, dạ xốn xang.

LỚP 9C – CẤP 3 ĐÔ LƯƠNG 2

Lên lớp chín, lớp toán đặc biệt chuyển về trường cấp ba Đô Lương 2, đóng tại xã Lam sơn huyện Đô lương gọi là lớp 9C. Đầu năm học các bạn tập trung tại trường cấp 3 Yên thành 2 rồi lại hành quân đi bộ tới trường cấp ba Đô Lương 2. Tôi cũng không nhớ tại sao lại có chuyện đi vòng vo như vậy mà không thông báo cho học sinh đi thẳng từ nhà tới trường mới.

Vùng Bạch Ngọc gồm ba xã Bồi Sơn, Lam Sơn và Ngọc sơn hợp lại hay còn gọi Ngọc Lam Bồi. Đây là một vùng đất trù phú, có từ lâu đời, những mái nhà nấp sau những lùm cây ăn quả lâu năm làm nên một vùng xanh ngát, trải dài ven bờ sông Lam. Đối diện với vùng Bạch Ngọc phía bên kia sông Lam là ba xã Nam Sơn, Bắc Sơn và Đặng Sơn, gọi tắt là Nam Bắc Đặng. Không biết do thổ nhưỡng hay cái gì tạo nên mà các cô gái vùng này nổi tiếng là xinh đẹp và đảm đang. Con em hai vùng này cùng học trường cấp ba Đô Lương 2 cả.

Lên lớp chín chúng tôi học thầy Nguyễn Duy Tịnh. Thầy người Quảng Bình, tầm tuổi hơn 40, người gầy, da đen đỏ, hai tai to. Thầy rất hay cười. Năm trước thầy vừa kết thúc một khóa chuyên toán nghe nói học ở Quỳnh lưu hay Thanh Chương gì đó. Nay thầy được phân công dạy toán và là chủ nhiệm lớp chúng tôi. Thầy mang cả gia đình đi theo thầy lên vùng Lam sơn ở. Nhà thầy ở vùng gần Ngọc Sơn, vợ thầy khá trẻ đẹp, thầy có một đàn con khá đông mà chúng lại còn bé. Bà mẹ thầy hay bán bánh đa nướng ở chợ Lam sơn.

Bắt đầu từ năm 1969 ba lớp chuyên toán 8, 9, 10 học tập trung tại trường cấp ba Đô lương 2 đóng tại xã Lam sơn Huyện Đô lương. Khác với hồi ở Yên Thành, chúng tôi ăn tập trung tại bếp tập đoàn do hai chị cấp dưỡng nấu. Mỗi tháng chúng tôi được tiêu chuẩn bao nhiêu cân gạo, bao nhiêu cân mì bột, tổng cộng các loại này là 15 kg cả thảy. Các lớp cử ra người quản lý cứ sáng ra cân cho các chị cấp dưỡng nấu.

Tập đoàn bữa thì nấu cơm bữa thì luộc hấp mì. Cơm trắng nấu lên rời rạc, nở to đùng. Thức ăn thì có gì ăn nấy phần lớn là rau muống nấu canh, có hôm thì dọc mùng nấu canh. Trong nồi canh đầy, rau loáng thoáng, còn nước thì chan thoải mái. Do mỳ luộc không có bột nở nên cứng đét, húp với canh suông, nhưng chúng tôi đang tuổi lớn vẫn ăn hết suất ngon lành, nếu có thêm 2 hay 3 cái bánh như thế nữa chắc cũng ăn hết vèo. Thời gian này thịt là thứ quý hiếm nên chúng tôi không nhớ là đã từng được ăn thịt hay không. Có bạn còn nhớ, nói tiêu chuẩn thịt của chúng tôi được thay thế bằng cách nhận 1,2 kg mỡ hóa học.Vì chế độ ăn uống thiếu chất như vậy mà chúng tôi lớn lên gầy gò và nhỏ bé. Có bạn hết lớp 10 (hệ phổ thông 10/10) mà cân nặng không đủ 40 kg để đủ tiêu chuẩn đi học đại học ở nước ngoài.

Mặc dù kham khổ và thiếu thốn nhưng không ai bỏ lớp về nhà cả, ai cũng ham học hỏi, một số bạn nhờ học chuyên toán mà có khả năng được học lên chứ ở nhà chắc sẽ phải nghỉ học vì nhà nghèo, gia đình không chu cấp nổi.

Ở Lam sơn chúng tôi tắm giặt ở sông Lam. Đường xuống bến sông phải đi qua một bãi dâu xanh tốt. Gánh nước sông về ăn là công việc thường xuyên mà chúng tôi có thể giúp chủ nhà. Sức vóc nhỏ bé so với đôi thùng đựng nước nên chúng tôi đã phải cố gắng nhiều mỗi khi đi lên dốc, lên được đỉnh dốc là phải dừng nghỉ đê thở. Đến bây giờ nhắc tới việc ngày xưa gánh nước sông Lam có bạn vẫn còn cảm giác sợ hãi.

Thanh niên mới lớn đang ở độ tuổi trưởng thành thường năng động, hoạt bát. Ai cũng có tính cạnh tranh hơn thua, hiếu thắng, ai cũng muốn thể hiện bản thân mình, nhất là học sinh chuyên toán thường hay ảo tưởng mình giỏi, mình quan trọng, ai cũng đang chú ý đến mình. Có bạn dựa vào một bất đẳng thức có sẵn thêm bớt, biến đổi mội hồi rồi đem ra đố các bạn khác xem có giải được không, làm rất mất thì giờ của người khác.

Chuyển từ trường cũ sang ngôi trường mới bạn Lập lại có cảm xúc để làm thêm một bài thơ. Thầy Tuệ chủ nhiệm và dạy toán lớp 10 C trên chúng tôi cũng hay làm thơ lắm.

TRƯỜNG MỚI

Trường mới đây rồi, lớp chúng tôi,

Nhà trường làm sẵn, sát chân đồi,

Một cụm chữ U ba lớp chín,

Nhà khung tre, gỗ, mái lợp tranh.

***

Bỡ ngỡ làm sao buổi ban đầu,

Tìm nhà để trọ, có dễ đâu,

Thầy chủ nhiệm không theo với lớp,

Thầy mới về, chưa biết ra sao,

***

Với ba lớp toán của hệ chuyên,

Học sinh khắp tỉnh, chẳng phải hiền,

Hiệu trưởng nhà trường thêm vất vả,

Đã lo dạy học, lại lo tiền.

***

Năm trước cơm ăn chẳng phải lo,

Giờ cơm tập thể chẳng đủ no,

Trải qua vài tháng rồi cũng ổn,

Bột mỳ, rau muống, hạt bo bo.

***

Học bổng Ty cho được mười đồng, (Ty Giáo dục)

Tám đồng bố, mẹ cấp cho không,

Thế là đủ sống trong một tháng,

Chăm chỉ lao vào học thật thông.

LỚP 10C – CẤP 3 ĐÔ LƯƠNG 2

Lên lớp 10 sỹ số lớp chúng tôi bị giảm đi 2 bạn gái là Hoa và Ba. Lớp chỉ còn có 25 bạn. Chúng tôi phải chuyên tâm vào học hành để trải qua các kỳ thi liên tục. Chuẩn bị cho các đợt thi toán tuyển chọn cho kỳ thi học sinh giỏi toán toàn miền bắc, chuẩn bị kiến thức để thi tốt nghiệp hết lớp 10, và kỳ thi cuối cùng là thi vào đại học. Kết quả thi hoc sinh giỏi toán miền Bắc năm học này có bạn Phan Trung Bình đạt giải khuyến khích.

Thi đại học năm đó có mã để thi đi học nước ngoài là QR, địa điểm thi là xã Diễn Hồng, huyện Diễn Châu. Lớp chúng tôi đậu đi học ở nước ngoài gần hết, chỉ còn lại khoảng 1/3 vào các trường Đại học trong nước hoặc nhập ngũ do gia đình chưa có ai đi bộ đội. Trong số đó có bạn Nguyễn Xuân Tình. Bạn nhập ngũ vào Nam chiến dấu và hy sinh ở chiến trường ở tuổi thanh xuân tươi đẹp nhất, chưa kịp có cơ hội hẹn hò để có một mối tình. Cả lớp rất thương nhớ bạn Tình, lần họp lớp nào cũng nhắc tới bạn ấy.

Hầu hết các bạn du học ở nước ngoài đã tốt nghiệp đại học với bằng đỏ, về nước làm việc với tinh thần trách nhiệm cao cùng hoài bão muốn cống hiến kiến thức và tuổi trẻ để dựng xây đất nước sau nhiều năm chiến tranh khốc liệt.

Ngoài bạn Xuân Tình đã hy sinh, các bạn đi bộ đội còn lại trở về đời thường đều tiếp tục vào học đại học ở trong nước. Bạn Đoàn Hữu Ý sau khi tốt nghiệp lớp 10 không được đi thi đại học vì thành phần gia đình, bạn đã làm công nhân mấy năm “để cân bằng lý lịch gia đình” (như lời bạn ấy nói) rồi đi thi đại học và đỗ vào khoa toán Đại học tổng hợp Hà nội. Sau này bạn về dạy toán tại Đại học Tây Nguyên ở Ban Mê Thuột.

Không biết học sinh các lớp chuyên toán trên và dưới khóa chúng tôi có tình cảm với thầy dạy toán Nguyễn Duy Tịnh ra sao, nhưng thực lòng mà nói dù chỉ có hai năm được thầy làm chủ nhiệm, quan hệ của chúng tôi gắn bó với thầy như trong một gia đình vậy. Có thể ngoài việc chúng tôi vốn hiền lành, chăm học như lớp trẻ hồi đó ra thì sự khác biệt còn ở chỗ đã có được một năm ở trọ với các gia đình nông dân thật thà, chân chất ở Yên Thành và chịu ảnh hưởng của một năm học sâu đậm tình thầy trò với thầy Tề hồi lớp 8 và không muốn thay đổi thầy chủ nhiệm nào khác nữa. Thầy Tịnh khi nào cũng khuyên nhủ nhỏ nhẹ, nhất là vào các dịp thi học sinh giỏi, hay thi tốt nghiệp.Kỷ niệm gây ấn tượng nhất là cuối năm lớp 10, sau khi thi tốt nghiệp xong, thầy Tịnh làm thịt con lợn mà gia đình thầy nuôi để liên hoan chia tay với lớp chúng tôi.

Khi chúng tôi đi thi đại học khối QR ở Diễn Phong, Diễn Châu, thầy đã đến tận nơi động viên khích lệ. Thầy ngồi ngoài sân lo lắng đợi chúng tôi thi. Thầy quan tâm hỏi han từng đứa xem đã làm bài như thế nào. Thi xong đại học,thầy Tịnh và chúng tôi cùng đi chơi biển, đến thăm nhà các bạn ở Quỳnh Lưu rất vui vẻ và ấm áp tình cảm thầy trò trước những tháng ngày sắp xa nhau mãi mãi. Sau này khi đã du học ở nước ngoài, Thầy Tịnh là một trong những người đầu tiên mà chúng tôi viết thư về thăm hỏi. Những bạn có cơ hội về phép thăm nhà sau 3 năm hầu hết đều cố gắng đến nhà riêng thăm gia đình thầy.

Sau này ra công tác, mỗi thành viên lớp chúng tôi dù ở cương vị nào, ở phương trời nào nếu có dịp cũng luôn nhớ về thăm 2 người thầy đã từng gắn bó với mình. Những lần tổ chức gặp mặt lớp cũng luôn mời cho bằng được các thầy tham dự. Chỉ tiếc rằng thầy Lê Anh Tề đã ra đi qúa sớm, chỉ được hưởng chế độ hưu trí chưa đến 10 năm. Thầy Tịnh sống thọ đến gần tuổi 90. Mỗi lần gặp nhau ở Vinh, chúng tôi lại tổ chức đến thăm gia đình 2 thầy, với thầy Tịnh ở ngay Vinh và với thầy Tề ở Nghĩa Đàn để thắp cho các thầy vài nén nhang tưởng nhớ.